Edirne-İşkodra Kuşatmasında Kürtler

 

Tarihin Gölgesinde Kahramanlık ve Fedakarlık

1912-1913 yıllarında gerçekleşen Balkan Savaşları, Osmanlı İmparatorluğu'nun en çetin sınavlarından biri oldu. Bu süreçte Osmanlı'nın savunma hattındaki şehirlerden Edirne ve İşkodra, sadece askeri mücadelenin değil, aynı zamanda milletlerin dayanıklılıklarının ve insan hikayelerinin destansı anlatımlarıyla dolu bir sahne haline geldi. Bu iki kuşatma sırasında Kürt savaşçılarının kahramanlıkları, Jön Türklerin beklenmedik geri çekilişleri ve Laz kadınlarının fedakarlıkları, Osmanlı'nın çok uluslu yapısının hem zorluklarını hem de gücünü ortaya koydu.

Kürt Savaşçılarının Kahramanlıkları

Edirne ve İşkodra'nın müdafaası sırasında Kürt savaşçıları, özellikle cesaret ve disiplinleriyle dikkat çekmiştir. Anadolu'nun doğusundan gelen bu savaşçılar, zor doğa koşulları ve düşmanın sürekli baskısına rağmen mevzilerini terk etmeyerek Osmanlı ordusunun belkemiği olmuşlardır. Kürt birlikleri, Osmanlı'nın çok uluslu ordusunun sembolü olarak, sadece savaş alanında değil, Osmanlı toplumundaki dayanışma ruhunu temsil etmiştir.

Edirne müdafaasında, Kürt savaşçıları dar geçitlerde direniş göstererek Bulgar kuvvetlerini yavaşlatmış, hatta kimi zaman saldırıya geçerek düşman hatlarını bozguna uğratmışlardır. İşkodra cephesinde ise bu kahramanlar, uzun süren kuşatmaya rağmen teslim olmayarak Osmanlı'nın şerefini koruma uğruna kendi canlarını hiçe saymışlardır. Bu kahramanlıkları, sadece bir askeri başarı değil, aynı zamanda fedakarlığın ve sadakatin simgesi olmuştur.

Jön Türklerin Kaçışı: Savaşın Gölgesindeki Ayrılıklar

Kürtlerin ve diğer Osmanlı askerlerinin bu fedakarlıklarına rağmen, Jön Türkler arasındaki bazı liderlerin savaştan kaçışı ve sorumluluklarını terk etmeleri, Osmanlı'nın içindeki siyasi çatlakları açığa çıkardı. İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne bağlı bazı Jön Türk subayları, beklenmedik bir şekilde cepheleri terk ederek yalnızca askeri düzeni değil, aynı zamanda Osmanlı ordusunun moralini de zayıflatmıştır. Bu durum, sadece bir stratejik yenilgi değil, aynı zamanda savaşın Osmanlı toplumundaki ayrışmaları nasıl derinleştirdiğini de göstermektedir.

Laz Kadınlarının Fedakarlığı

Savaş sırasında, Laz kadınlarının gösterdiği fedakarlık ve cesaret, Balkan Savaşları'nın en unutulmaz hikayelerinden biri olarak tarihe geçmiştir. Savaşın etkisiyle erkekler cephedeyken, Laz kadınları yaralı askerlerin tedavisi ve cephe gerisindeki lojistik desteğin sağlanmasında hayati bir rol oynamışlardır. Özellikle yaralı askerlerin taşınması, tedavisi ve beslenmesi için yapılan seferberlikte Laz kadınlarının ön saflarda olması, Osmanlı kadınlarının savaştaki rollerini yeniden tanımlamıştır.

Kimi zaman silah taşımış, kimi zaman ordu için yemek hazırlamışlardır. Edirne ve İşkodra kuşatmalarında, yaralıların taşınması için kurulan yardım ekiplerinde Laz kadınlarının öncülüğü, hem Osmanlı ordusuna hem de savaştan etkilenen sivil halka umut vermiştir. Bu kadınlar, savaşın getirdiği zorluklara rağmen neşeli türküler söyleyerek moral kaynağı olmuş ve dayanışmanın en güzel örneklerinden birini sergilemişlerdir.

Edirne-İşkodra kuşatmalarında yaşananlar, Osmanlı'nın çok uluslu yapısının çatışmalar kadar dayanışma anlarında da kendini gösterdiğini kanıtlar. Kürt savaşçılarının kahramanlıkları, Laz kadınlarının fedakarlıkları ve Jön Türklerin zayıflıkları, bu dönemin hem zafer hem de yenilgiyle şekillendiğini ortaya koyar. Tarih, sadece kazananların hikayelerini değil, aynı zamanda bu tür insanlık derslerini de hatırlamayı gerektirir. Edirne ve İşkodra'nın müdafaasında bir araya gelen bu farklı unsurlar, ortak bir kaderi paylaşmanın ne demek olduğunu anlatır. Bu hikayeler, Osmanlı'nın son yıllarındaki mücadele ruhunun canlı birer portresi olarak kalacaktır.

İşkodra kuşatmasının destansı direnişi o dönemin tanıklarının aracılığı ile sözlü Kürt edebiyatı Dengbêjlik sayesinde günümüze kadar gelmiştir, günümüzde de Dengbêj Şakıro'nun sesinden dinleyebiliriz. 

Şarkının sözleri ise şöyle....... 

Edirne, İşqodre di mehserê de mane

Contirkan namus firotine bi peran e

Şer qelibî ser milê lawê Kurdan e

Hewara me li jorê bi Xwedê

Li jêrê pênçsed jinê Lazan e

Zendê zer badane

Bi hewara şehîd û gazîyan canê xwe dane

Edirne, İşkodra muhasarada kalmış Jön Türkler namusu paraya satmış Savaşın yükü Kürd oğlunun omuzlarına binmiş Umudumuz yukarıda Allah Aşağıda beş yüz Laz kadını Sarı kolları sıvamış Şehit ve gazilere yardım için canlarını feda etmişler

Read More

Kürt Tarihinde Dengbèjllik ve Masal Anlatıcılığı

Dengbèjlik, Kürt kültüründe derin kökleri olan bir gelenektir ve Kürt sözlü tarihinin önemli bir parçasıdır. Bu gelenek, tarih boyunca Kürt halkının yaşamını, kültürünü, değerlerini ve olaylarını sözlü olarak nesilden nesile aktaran bir araç olmuştur. 

Dengbèjler, müzikal ve sözlü anlatımlarıyla, sadece eğlendirme amacı gütmeyip aynı zamanda toplumsal hafızayı canlı tutmayı başarmışlardır. Bu araştırma yazısında, dengbejliğin Kürt sözlü tarihi üzerindeki katkıları ve masal anlatıcılığı geleneği üzerine duracağız.

Dengbejlik, Kürtçe’de “ses” anlamına gelen “deng” ve “söylemek” anlamına gelen “bej” kelimelerinin birleşiminden oluşur. Dengbejler, geleneksel olarak saz ya da benzeri bir müzik aleti eşliğinde, genellikle doğaçlama olarak, tarihi olayları, destanları, aşk hikayelerini ve trajedileri anlatan kişilerdir. Bu anlatımlar, Kürt toplumunda sözlü edebiyatın ana unsurlarından birini oluşturur ve çoğu zaman melodik bir şekilde icra edilir.

Dengbejliğin Kürt Sözlü Tarihine KatkılarıTarihi Bilgi ve Kültürel Hafıza: Dengbejler, geçmişte yaşanan önemli olayları, savaşları, göçleri ve kahramanlıkları detaylı bir şekilde anlatmışlardır. Bu anlatılar, yazılı kaynakların sınırlı olduğu dönemlerde Kürt tarihinin korunmasına ve aktarılmasına yardımcı olmuştur.

Dil ve Edebiyat: Dengbèjlik, Kürt dilinin korunması ve gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. Dengbejlerin kullandığı zengin ve renkli dil, Kürtçe’nin edebi yönünü güçlendirmiştir. Bu anlatımlar, dilin farklı lehçeleri arasında bir köprü oluşturmuş ve dilin sürekliliğini sağlamıştır.

Toplumsal Değerler ve Normlar: Dengbèjler, hikayeleri aracılığıyla toplumsal değerleri, ahlaki normları ve gelenekleri aktarmışlardır. Bu anlatılar, bireyler ve topluluklar arasındaki bağları güçlendirerek, toplumsal uyumu sağlamıştır.

Masal Anlatıcılığı Geleneği

Masal anlatıcılığı, dengbejliğin bir parçası olarak Kürt kültüründe önemli bir yere sahiptir. Masallar, genellikle fantastik ögeler içerir ve didaktik bir yapıya sahiptir. Kürt masalları, çocuklara ahlaki dersler vermek, onları eğlendirmek ve hayal güçlerini geliştirmek amacıyla anlatılır.

Masal Türleri

1. Efsaneler (Çîrok): Genellikle tarihi olayları veya önemli şahsiyetleri konu alır. Bu tür masallar, halkın belleğinde önemli bir yere sahiptir ve çoğu zaman gerçek olaylara dayanır.

2. Peri Masalları: Fantastik ögelerle bezeli bu masallar, hayal gücünü harekete geçirir ve dinleyicilere büyülü dünyaların kapılarını aralar.

3. Hayvan Masalları: Hayvan karakterlerin rol aldığı bu masallar, genellikle ahlaki dersler içerir ve çocukların hayvanlar aracılığıyla insan davranışlarını anlamalarına yardımcı olur.

Masal Anlatıcılığının Rolü

Masal anlatıcılığı, sadece bir eğlence aracı değil, aynı zamanda eğitimsel bir işlev de görür. Masal anlatıcıları, çocuklara ve gençlere kültürel değerleri ve normları öğretir. Bu süreçte, hayal gücünü ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirir.

Dengbèjlik ve masal anlatıcılığı, Kürt kültüründe sözlü tarihin korunması ve aktarılması açısından hayati öneme sahiptir. Dengbejler ve masal anlatıcıları, tarihsel bilgileri, toplumsal değerleri ve kültürel mirası gelecek nesillere aktaran önemli figürlerdir. Bu gelenekler, sadece Kürt kültürünün devamlılığını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda zengin ve derin bir kültürel mirasın korunmasına da yardımcı olur. Bu nedenle, dengbejlik ve masal anlatıcılığı geleneklerinin yaşatılması ve desteklenmesi, kültürel çeşitliliğin ve tarihsel bilincin korunması açısından büyük önem taşımaktadır.

Read More