Felsefe Nedir?

 Felsefe, en temel anlamıyla, insanın kendisini, evreni ve yaşamı anlama çabasıdır. Antik Yunanca kökenli bir kelime olan philosophia, "bilgelik sevgisi" anlamına gelir. Bu sevgi, sadece bilmekle yetinmeyip, derinlemesine sorgulamayı, kavramları analiz etmeyi ve varlık, bilgi, etik gibi temel konulara dair düşünmeyi gerektirir. Felsefe, insanın dünyayı ve kendisini anlamak için geliştirdiği en eski ve en köklü disiplinlerden biridir.

Felsefenin Amacı

Felsefenin temel amacı, sorular sormaktır. Ancak bu sorular, sıradan değil, çoğu zaman derin, evrensel ve bazen de çözümü zor olan sorulardır:

• Varlık nedir? (Metafizik)
• Bilgi nedir ve nasıl elde edilir? (Epistemoloji)
• İyi ve kötü nedir? İnsan nasıl davranmalı? (Etik)
• Güzellik nedir? Sanatın anlamı nedir? (Estetik)
• Toplum nasıl düzenlenmeli? Adalet nedir? (Politik Felsefe)

Felsefe, bu sorulara kesin cevaplar vermekten çok, onları tartışmaya açar. Çünkü felsefede önemli olan, sonuca ulaşmak kadar süreci anlamaktır. Bu süreç, bireyin düşünme yetisini geliştirir ve onu daha eleştirel bir bakış açısına sahip kılar.

---

Felsefenin Dalları

Felsefe, tarih boyunca farklı dallara ayrılmıştır. Bu dallar, insanların dünyayı ve yaşamı anlamlandırma çabasının farklı yönlerini temsil eder:

1. Metafizik: Gerçekliğin temel yapısını inceler. "Varlık nedir?" sorusuna cevap arar.
2. Epistemoloji: Bilginin doğasını ve sınırlarını sorgular. "Bildiğimizi nasıl bilebiliriz?" sorusuna odaklanır.
3. Etik: Doğru ve yanlış kavramlarını, insan davranışlarının ahlaki temellerini inceler.
4. Estetik: Sanat, güzellik ve zevk gibi kavramları tartışır.
5. Mantık: Doğru düşünme ilkelerini analiz eder ve akıl yürütmenin yapısını ele alır.
6. Politik Felsefe: Adalet, özgürlük ve toplum düzeni gibi konuları araştırır.

---

Felsefenin Önemi

Felsefe, insana sadece düşünme becerisi kazandırmaz; aynı zamanda hayatın anlamını sorgulama ve kendi varoluşuna dair bir farkındalık geliştirme imkânı sunar. Günlük yaşamda karşılaştığımız etik sorunlar, sosyal adaletsizlikler, bilgiye dair şüpheler veya teknolojinin etik boyutları gibi birçok mesele, felsefi bir bakış açısı gerektirir.

Örneğin, "Yapay zekâ insanlığın geleceğini nasıl etkiler?" sorusu sadece bir bilim ya da teknoloji sorunu değildir; aynı zamanda etik, epistemolojik ve metafizik bir sorundur. Felsefe, bu tür karmaşık soruları anlamamıza ve onları tartışmamıza yardımcı olur.

---

Felsefe Herkes İçindir

Felsefe, yalnızca akademisyenlere veya filozoflara özgü bir uğraş değildir. Her insan, yaşamı boyunca, felsefi bir sorgulamanın içine girer. Çocukların "Neden?" sorusuyla başlayan merakı, insanın doğasındaki filozofça düşünme eğiliminin bir göstergesidir. Felsefe, bu merakın devam ettirilmesi ve derinleştirilmesi için bir araçtır.

Felsefe, insanın kendini ve çevresini anlamaya yönelik bitmek bilmeyen bir çabasıdır. Bu çaba, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde büyük bir değer taşır. İnsanlığın ilerlemesi, çoğu zaman, felsefenin sunduğu eleştirel bakış açısına ve derin düşünme yetisine bağlıdır. Bu yüzden felsefe, geçmişten günümüze, her zaman önemli ve vazgeçilmez bir disiplin olmuştur.

Felsefe yapmaya başlamak için, bir soru sormak ve o sorunun peşine düşmek yeterlidir. "Felsefe nedir?" sorusu bile, bu yolculuğun ilk adımıdır.

Read More

Platon Bir Gün Kolunda Bir Ornitorenkle Bara Girer

Felsefeyi Mizah Yoluyla Anlamak

Yaşlı bir Yahudi genç bir kızla evlenir. Birbirlerini çok sevmektedirler. Ancak adam ne denerse denesin, eşini bir türlü orgazma ulaştıramaz. Yahudi kadınların cinsel haz almaya hakları olduğu için(fıkraya bak fıkraya; sanki diğer kadınların yok!)çift Hahama danışmaya karar verir. Haham dinler;sakalını sıvazlar ve şu öneride bulunur: ‘’Şöyle güçlü kuvvetli bir delikanlı bulun. Siz ikiniz sevişirken bu delikanlı bir havlu alıp sağa sola sallasın. 

Read More

ÖMER HAYYAM

HAYYAM (Ebul Feth Ömer bin İbrahim; Ömer Hayyam da denir), İranlı şair ve bilgin (Nişapur 1044.ay.y 1123/1136). Hayatı, gençlik yılları kesinlikle bilinmiyor. Elde bulunan eserlerinden, hayatıyla ilgili olayları anlatan bazı kitaplardan, mantık, felsefe, matematik ve astronomi konularında çalıştığı, bu alanlarda düzenli bir öğrenim gördüğü anlaşılmaktadır. Hayyam (”Çadırcı”) takma adını, atalarının çadırcılık yapmaları yüzünden aldığı söylenir.

Ömer Hayyam, dünyada en tanınmış şairdir, desek yeridir. Âlimliği de şairliği ile şöhrette eş değerdir. Matematik ve astronomide bugünkü ilmin temellerini atan bilginlerden biridir aynı zamanda. Hayyam edebiyat sahasında sadece rubaî bırakmıştır bize. Rubaîleri dünyevi olduğu kadar, uhrevîdir de Rubaîler dörtlükler hâlinde yazılar ve her dörtlük bir hüküm mesabesindedir. Hayatın felsefesini bu dörtlüklerde buluruz. Dünyada en güçlü rubaî yazarı olarak karşımıza çıkan Hayyam, herkesin okuduğu bir edebi kişiliktir. Dolayısıyla kültür dairesinden medeniyete ulaşan halkaların en güçlülerinden olmak itibarıyla da ayrı bir yeri vardır. Onun dörtlükleriyle hayatı anlamaya çalışanlar aynı düzlemde buluşarak, ortak değerler kazanmışlardır. Hayyama kimi Türk demiştir, kimi Fars Şiirlerini Farsça yazmıştır. İster Türk olsun ister Fars. İster Farsça yazsın ister başka dille O insanlığa yaşadığı çevrenin edebiyat diliyle ulaşmıştır.

 Hayyam, zamanında daha çok bilgin olarak ün kazandı. İran’ın, Selçuklular yönetiminde olduğu bir çağda yetişen Hayyam, Horasan ülkesindeki büyük şehirleri, Belh, Buhara ve Merv gibi bilim merkezlerini gezdi, birara Bağdat’a da gitti. Zamanının hükümdarlarından, özellikle selçuklu sultanı Melikşak ve Karahanlılardan Şemsülmülk’ten büyük yakınlık gördü. Saraylarında, meclislerinde bulundu. Reşidüddin’in “Cami-üt-Tevarih” adlı eserinde anlattığına göre Nizamülmülk ve Hasan Sabbah, Ömer Hayyam ile okul arkadaşıydılar.Hayyam,Hasan sabbah ve Nizamülmülk'ün arkadaşlığını anlatan ve  yüzyıllardır yinelenen ve halkın, hoşuna gittiği için vazgeçemediği,  düzeltilmesine kıyamadığı öykü şudur:

Her üçü de okulda öğrenimleri sırasında söz verirler: “Hangimiz yükselirsek, birbirimizi koruyalım!” Nizamülmülk  vezir olur. Hasan Sabbah’la Hayyam’a görev vermek ister. Hayyam, küçük bir maaşla yetinir. Hasan Sabbah sarayda görev alır. Hasan Sabbah’la Hayyam gerçi yakın yaşlardadır, ama vezir Nizamülmülk'le yaşıt olmaları için her birinin yüz yirmi yaşına kadar yaşamaları gerekirdi. Bu ise, olanak dışı olmamakla birlikte uzak bir ihtimaldır. Ama halk hayal dünyasında hala öyküyü bu haliyle sürdürüp duruyor.Oysa bu halk hikayesinde geçen olayda olduğu gibi Reşidüddin’in “Cami-üt- tevarih''adlı eserde verdiği bilginin gerçek olma ihtimali yoktur.çünkü Hayyam’ın Nızam’ül-Mülk ve Hasan Sabbah ile ders arkadaşı olduğu hakkındaki rivayet, tamamıyla uydurmadır. Nızam’ül-Mülk 408’de (1017) doğmuş, 485’te (1092) bir Batıni tarafından öldürülmüştür. Hasan Sabbah Elemut’u 483 (1090 - 1091) ele geçirmiş, 518’de (1124) ölmüştür.

 Gerek Hayyam’ın zamanında, gerek sonraki çağlarda yazılan kaynaklarda çağının bütün bilgilerini edindiği, o alanlarda derin tartışmalara girdiği, fıkıh, ilahiyat, kıraat, edebiyat, tarih, fizik ve astronomi okuttuğu yazılıdır. Ebu’l Hasan Ali El-Beyhaki onun çok bilgili bir kimse olduğunu, fakat müderrislik hayatının pek başarılı olmadığını bildirir. Ayrıca Zemahşeri ile uzun boylu tartışmalara giriştiğini, onun derslerine bile devam ettiğini, Zemahşeri’yi, bilgi bakımından beğendiğini yazar.

 Hayyam’ın fizik, metafizik, matematik, astronomi ve şiir konularında değişik eserleri vardır. Bunlar arasında İbni sina’nın Temcid (Yücelme) adlı eserinin yorum ve tercümesi de yer alır. Zamanında, bir bilgin olarak ün kazanan Ömer Hayyam’ın edebiyat tarihindeki yerini sağlayan, sonraki yüzyılarda da doğu islam dünyasının en büyük şairlerinden biri olarak anılmasına yolaçan Rubaiyat’ıdır (Dörtlükler).

Aslında ömer hayyam ismini yazdığı rubailerle günümüze kadar taşımıştır.Onu bu çağda gizemli kılan önemli farklardan biride şarap şairi olarak bilinmesine neden olan şarap ile ilgili rubaileridir.

      Ömer Hayyam, iran ve doğu edebiyatında rubai türünün kurucusu sayılır. Sonraları aralarına başkalarının eserleri de karışan bu rubailer iki yüz kadardır. Hayyam, oldukça kolay anlaşılan, yumuşak, akıcı, açık ve seçik bir dil kullanır. Şiirlerinde gerçekçidir. Yaşadıkları, gördüklerini, çevresinden, zamanın gidişinden aldığı izlenimleri yapmacığa kapılmaksızın, olduğu gibi dile getirir. Ona göre, gerçek olan yaşanandır, dünyanın ötesinde ikinci bir dünya yoktur. İnsan, yaşadıkça gerçektir, gerçek ise yaşanandır. En şaşmaz ölçü akıl ve sağduyudur. İnsan bir akıl varlığıdır. Gerçeğe ancak akıl yolu ile ulaşılabilir.

      Onun şiirinde zamanın haksızlıkları, softalıkları, akıl almaz saçmalıkları ince, alaylı, iğneleyici bir dille yerilir. Dörtlüklerinin konusu aşk, şarap, dünya, insan hayatı, yaşama sevinci, içinde bulunduğumuz geçici dünyanın tadını çıkarma gibi insanla sıkı bir bağlantı içinde bulunan gerçek eylem ve davranışlardır. Şiirlerinde işlediği konulara, çok yönlü felsefe açısından bakar. Aşk, sevinç, hayatın tadını çıkarma, Hayyam’a göre vazgeçilmez insan duygularıdır, insan hayatının ana dokusu bunlarla örülüdür. Bazı dörtlüklerinde filozofça derin bir sezgi, açık ve seçik bir insan severlik duygusu, gösterişten, aşırılıktan uzak bir yaşama anlayışı görülür.

KİM DEMİŞ HARRAMI BİLMEZ HAYYAM

BEN HELAL İLE HARAMI KARIŞTIRMAM

SENİN İLE İÇTİĞİM ŞARAP HELALDİR

SENSİZ İÇTİĞİM SU BİLE HARRAM...

Hayyam kendisinden sonra gelen pek çok şairi etkilemiş, rubai alanında tek örnek olarak benimsenmiştir. Batı ülkelerinde adına bir çok dernek kurulmuş, rubaileri bütün batı dillerine, bu arada birçok defa Türkçeye Rubaiyat-i Hayyam, Hayyam’ın Rubaileri, Ömer Hayyam ve Rubaileri, Dörtlükler adı altında tercüme edilmiştir.

KAYNAKÇA

nergizhan dileklen(ömer hayyam)ilgi yayınları 2010-2011

harold lamb          (ömer hayyam)kaknüs yayınları 2010-2011

tahir galib seratlı   (ömer hayyam) kastaş yay.   2006

Abdülbaki Gölpınarlı; Hayyam ve Rubaileri inkılap kitap evi 2006

 Rüştü Şardağ; Bütün Yönleriyle Hayyam Rubaileri,özgür yayınları 2005

Kaynak gösterilmeden yayınlanamaz.

Read More

ÖMER HAYYAM FELSEFESİ VE DÖRTLÜKLERİ

(Nişabur-1044/Nişabur-1136)İranlı bilgin ve şair. Eldeki yapıtlardan ve bu arada özellikle onun hayatını anlatan kitaplardan mantık, felsefe, matematik ve astronomi konularında araştırmalar yaptıgı ve bu alanlarda düzenli bir ögrenim görmüş oldugu anlaşılan Hayyam'ın gençlik yılları hakkında ayrıntılı bilgi yoktur."Çadırcı" anlamına gelen Hayyam takma adını, atalarının çadırcı olmasından dolayı aldıgı söylenir.
Ömer Hayyam,yaşadıgı çagda daha çok bir bilgin olarak ün salmıştı. İran'nın selçuklular yönetiminde oldugu dönemde yetişmiş olan büyük şair, Belh, Buhara, Merv gibi Horasan ülkesinin büyük bilim merkezlerini gezdi; bir ara da Bagdat'a gitti. Başta Selçuklu sultanı Melikşah olmak üzere zamanının hükümdarlarından büyük yakınlık gören Hayyam, ünlü devlet adamı Nizamülmülk ve ünlü tarikat kurucusu Hassan Sabbah'la okul arkadaşıydı.

Read More

Rene Descartes 1596-1650

Rene Descartes 1596-1650

Fransız Filozof, Batı düşüncesinin en önemli düşünürlerinden biri. Modern Psikolojinin ve Matematiğin kurucusu olarak bilinir. Batı düşüncesini altüst eden bir felsefe sistemi kurdu. Buna göre öğrendiğinin, gördüğünün, duyduğunun, inandığının hepsini birden büsbütün silerek, her şeyden kuşkulanmaya başladı. Yalnız tek bir şeyden emindi: düşüncenin varlığı. Buradan hareketle, evrenin açıklamasını yaptı. Sıkça duyduğumuz “Düşünüyorum Öyleyse Varım” sözünün mimarıdır.

Read More

Nominalizm Nedir ?

 

NOMİNALİZM
Dr. TEO GRÜNBERG

1. Nominalizmin Tanımlanması

Nominalizm Nedir ?
(1) Neler vardır?
sorusuyla dile getirebileceğimiz genel varlık problemi1 için şimdiye kadar
öne sürülmüş olan görüşlerden biridir. Bilindiği gibi, bütün nesneleri
"somut nesneler" ve (eğer varsa) "soyut nesneler" olmak üzere iki geniş
sınıfa ayırabiliriz. İşte "nominalist" görüş,
(2) Soyut nesneler yoktur, yalnız somut nesneler vardır
veya başka bir deyimle,
(3) Bütün (varolan) nesneler somuttur, hiçbir nesne soyut değildir
gibi bir iddia ile karşımıza çıkar.Öte yandan, nominalizmi kabul etmeyenlerin savundukları görüş,
(2) veya (3) ün karşıtı olan,
(4) Somut nesneler yoktur, yalnız soyut nesneler vardır
veya

Read More