Sokakta Büyüyen Tehlike Türkiye Kürt Pogromuna mı Gidiyor

 

6-7 Eylül 1955 Pogromu

İstanbul, yüzyıllar boyunca farklı halkların, dillerin ve inançların yan yana yaşadığı bir şehir oldu. Ancak 6-7 Eylül 1955 gecesi, bu mozaiğin en renkli parçaları olan Rumlara, Ermenilere ve Yahudilere karşı devlet destekli bir pogrom düzenlendi. Olay, yalnızca dükkânların, evlerin ve kiliselerin yağmalanması değil; aynı zamanda İstanbul’un belleğinden bir halkın zorla silinmesiydi.

Öncesinde geliştirilen “provokasyonlar” tesadüf değildi. Ankara’da ve İstanbul’da kimi çevreler, Rumların mallarına göz dikmişti. Bu göz dikme hali, bir anda patlamadı; aylarca, yıllarca sinsice örüldü.

Nişantaşı'nda Yorgo’nun apartmanı, uzun zamandır Mehmet Efendi’nin rüyalarına giriyordu. Mehmet Efendi, Yorgo’nun varlığını değil, binanın kendisini istiyordu.
İstiklal Caddesi’nde Niko’nun manifatura dükkânı, Kastamonulu Süleyman için fırsat kapısıydı. Niko’nun emeğiyle büyüttüğü dükkân, bir gecede Süleyman’ın gözüne “ganimet” oldu.
Galata’da, şehrin gece hayatına renk katan Aleko’nun gazinosu, Konyalı Ramazan’ın “hevesini” kabartıyordu. Aleko’nun yıllardır işlettiği mekân, bir anda “yeni sahipler” arar oldu.

6-7 Eylül gecesi, bu heveslerin önünü açacak kitleler sokağa salındı. Elinde sopalarla, taşlarla, demir çubuklarla yürüyen kalabalık, devletin göz yummasıyla Rumların evlerine, kiliselerine, mezarlıklarına saldırdı. Kadınlar tecavüze uğradı, dükkânlar talan edildi, ikonalar yakıldı, taşlar konuştu. İstanbul’un ışıkları söndü, sokakları utançla doldu.

Sonrası sessizlikti. Yüzbinlerce Rum, bir daha dönmemek üzere göç etmek zorunda kaldı. Ardında boş kiliseler, kırık vitrinler, yağmalanmış gazinolar, sahipsiz mezarlar kaldı.
Mehmet Efendi’nin, Süleyman’ın, Ramazan’ın “göz diktikleri” ise bir daha asla eski ruhunu bulamadı.

6-7 Eylül, yalnızca bir pogrom değil; aynı zamanda belleğimizin en karanlık sayfalarından biridir. Bu sayfanın hatırlanması, unutturulmak istenenlerin hatırasına bir borçtur. Çünkü İstanbul, Yorgo’suz, Niko’suz, Aleko’suz İstanbul değildir.

Türkiye İllerinde Kürt Pogromu?

6-7 Eylül, devlet eliyle örgütlenen bir yağmanın nasıl bir halkın hayatını kökten değiştirdiğini bize gösterdi. Tarih, eğer yüzleşilmezse, farklı maskelerle kendini tekrar etmeye meyillidir. Bugün benzer bir tehlike, başka bir halkın üzerinde kara bir gölge gibi dolaşıyor: Kürtler.

6-7 Eylül 1955’te İstanbul’daki Rum komşularımıza yapılanları hatırlıyoruz: dükkânlara, kiliselere, evlere göz dikenlerin, devletin sessizliğiyle yağmaya giriştiği utanç gecesini. Bugün hâlâ sorulması gereken soru şu: O zihniyet bitti mi, yoksa sadece pusuda mı bekliyor?

Varsayalım ki…
Bahçelievler’de, Diyarbakırlı Ehmed’in apartmanına göz diken Sinoplu Selim, sessizce fırsat kolluyor.
Şirinevler’de, Mardinli Zilan’ın mağazasına göz diken Tekirdağlı Erkmen, bir kıvılcımı bekliyor.
Beyoğlu’nda, Vanlı Şerko’nun kitabevine göz diken İzmirli Türker, ortalığı bulandırmak için sosyal medya da hesabında kışkırtmalar yapıyor.

Bu senaryolar, hayal ürünü olmaktan öte, geçmişin gölgesini bugüne taşıyor. Dün Rumların dükkânlarını ganimet bilen zihniyet, yarın Kürtlerin apartmanlarını, mağazalarını, kitabevlerini “kendi malı” sayabilir.

Tehlike tam da burada: bir halkın emeğine, kültürüne, hayatına göz diken zihniyetin kökünün kazınmamış olması.
Kürtler bugün şehirlerde apartmanlar kuruyor, lokantalar işletiyor, kitabevleri açıyor. Fakat geçmişte köyleri yakılan, evleri boşaltılan bu insanlar, bir gün aynı yağma kültürünün hedefi olursa, Türkiye bir kez daha kendi tarihine kara bir leke sürer.

Kürtlerin olası bir pogrom tehlikesine karşı yapması gereken, şiddete başvurmadan önce örgütlü ve hazırlıklı olmaktır; bunun için yaşadıkları mahallelerde komşuluk dayanışma ağları kurmalı, birbirleriyle sürekli iletişimde kalmalı, sosyal medya da gittikçe artan faşist söylem ve ajitasyonlara karşı olası tehditleri fotoğraf, video ve tanıklarla belgeleyip insan hakları dernekleri ve avukatlara iletmelidir. Ayrıca sosyal medya üzerinden acil durum iletişim grupları kurularak saldırı anında hızlıca duyuru yapılmalı ve ulusal-uluslararası kamuoyu bilgilendirilmelidir. Kısacası, dağınık ve bireysel tepkiler yerine örgütlü, belgeli ve görünür bir toplumsal duruş sergilemek en etkili önleyici savunmadır.